Możesz od razu przypomnieć sobie minowanie obszarów, wysadzenie tamy Kachowskiej lub zagrożenie, jakie stanowią Rosjanie dla elektrowni atomowej w Zaporożu. Jednakże skutki ekologiczne wojny są znacznie szersze. Szkody związane z dewastacją środowiska naturalnego Ukrainy oceniane są na miliardy dolarów, a szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzi trudno zmierzyć pieniędzmi.
Zniszczone gigantyczne zakłady przemysłowe, lasy, skażone minami i pociskami gleby, zalane kopalnie węgla, zniszczone budowle, zabite zwierzęta i zniszczone rośliny - to bezpośrednie skutki rosyjskiej agresji. Wojna na Ukrainie toczy się na jednym z najbardziej uprzemysłowionych i zanieczyszczonych obszarów na świecie. Zagrożenie dla środowiska, z którym zmaga się Ukraina w wyniku konfliktu zbrojnego, jest także pogłębione znacznym udziałem przemysłu w strukturze naszej gospodarki.
Dziedzictwo ciężkiego przemysłu sowieckiego już było katastrofą dla środowiska i zdrowia obywateli, ale rosyjska inwazja grozi jeszcze większym szkodom dla przyrody. To właśnie skutki ekologiczne wojny są jasnym dowodem na to, że wojna będzie odbijać się na codziennym życiu Ukraińców przez wiele dziesięcioleci.
Od początku wojny Rosjanie ostrzałami stwarzają ryzyko wycieku prawie 6 miliardów ton zgromadzonych odpadów.
Rosyjskie działania stwarzają zagrożenie wycieku płynnych odpadów, powstających na kopalniach węgla, zakładach chemicznych i innych gałęziach ciężkiego przemysłu. Od początku wojny rosyjscy ostrzałami tworzą ryzyko wycieku prawie 6 miliardów ton zgromadzonych odpadów, głównie w rejonie Donbasu. To samo dotyczy stałych odpadów przemysłu ciężkiego, wśród których znaczną część stanowią ciężkie metale.
Zanieczyszczenie wody i gleby dotyka nie tylko Donbasu, ale całej Ukrainy. Artyleryjskie i rakietowe ataki rosyjskich okupantów na składy ropy i paliw, rafinerie, zakłady przemysłowe i elektrownie prowadzą do emisji toksycznych substancji do atmosfery. Zanieczyszczone substancje dostają się do gleby i wody, nasilając szkody ekologiczne. Ukraińskie gleby cierpią od rakiet, bomb, pocisków i pożarów. Zanieczyszczona woda truje glebę, a osad z zanieczyszczonego powietrza pokrywa ukraińskie pola na wschodzie i południu. Prawie jedna czwarta terytorium Ukrainy jest pokryta minami w różnym stopniu.
Walki w akwenach Morza Czarnego i Azowskiego również powodują znaczne szkody dla ekologii tych mórz
Zniszczenie Kachowskiej Elektrowni Wodnej to największe "wodne" przestępstwo Rosji, jedna z największych technologicznych katastrof ostatniej dekady, nie tylko na Ukrainie, ale na świecie. Oprócz ofiar śmiertelnych i zalania dziesiątek miejscowości, dziesiątki kilometrów ukraińskiego terytorium zostały zniszczone, a różnorodność biologiczna tych obszarów została zniszczona. To akt ekocidu. Jednakże nie tylko słodkowodne zbiorniki cierpią. Walki w akwenach Morza Czarnego i Azowskiego również powodują znaczne szkody dla ekologii tych mórz, które już cierpiały z powodu nieprzemyślanej działalności człowieka.
Wojna stwarza bezpośrednie zagrożenie dla bioróżnorodności. Katastrofa spowodowana terrorystycznym podłożeniem ładunków wybuchowych w Kachowskiej Elektrowni Wodnej nie jest jedynym przypadkiem, który stanowi zagrożenie dla flory i fauny Ukrainy. Dziesiątki tysięcy zwierząt, w tym rzadkich i zagrożonych wyginięciem, zginęło podczas walk w obwodach kijowskim, czernihowskim i sumskim. Jeszcze więcej prawdopodobnie zginie w wyniku kontaktu z minami i innymi materiałami wybuchowymi, a także zanieczyszczenia wody i gleby.
Rosja nadal stanowi i utrzymuje na stabilnie wysokim poziomie zagrożenie promieniowaniem. Na początku inwazji okupanci zajęli Czarnobylską Elektrownię Jądrową, strefa wykluczenia była okupowana przez ponad miesiąc. Wtedy nie doszło do istotnych konsekwencji, ale wtedy także Rosjanie zajęli Zaporoską Elektrownię Jądrową. Która nadal znajduje się pod kontrolą okupantów. Energoatom wielokrotnie oświadczał, że Rosjanie, świadomie lub nieświadomie, naruszają warunki eksploatacji elektrowni, co stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa ekologicznego Ukrainy, Europy i samej Rosji.
Pożary na elektrowniach cieplnych prowadzą do ogromnych emisji substancji zanieczyszczających do atmosfery i wód
Energetyczny terror Rosji niesie ze sobą znaczne ryzyko dla środowiska naturalnego, wykraczając poza zagrożenie atomowe. System elektrociepłowni jest ekologicznie podatny, ponieważ pożary w elektrociepłowniach powodują ogromne emisje zanieczyszczeń do atmosfery i wód. Ponadto dziesiątki tysięcy generatorów działających na benzynę i inne paliwa kopalne, które były zmuszone pracować przez całą poprzednią zimę i będą działać także w tym roku, również wyrządziły znaczne szkody ekologiczne, zwłaszcza w dużych miastach.
To, co wymieniłem, to tylko najbardziej systemowe i widoczne aspekty szkód, jakie Rosjanie wyrządzili ukraińskiej przyrodzie i jakości życia Ukraińców. Ten wykaz można by ciągnąć w nieskończoność. Rosja zdołała do ludobójstwa, zbrodni przeciw ludzkości, prowadzenia agresywnej wojny i przestępstw wojennych dodać - po raz pierwszy w historii - ekocyd jako jedno z kluczowych przestępstw agresora.
Aby przezwyciężyć wszystkie konsekwencje rosyjskiej agresji dla środowiska naturalnego Ukrainy i Europy, będzie potrzebna konsekwentna polityka zarówno ze strony ukraińskiego państwa, jak i instytucji europejskich. Ponieważ Ukraina nie poradzi sobie z tym zadaniem samodzielnie. Już teraz mamy pozytywny sygnał w tej sprawie - europejska polityka zielonej transformacji, która jest częścią "Europejskiego Zielonego Porozumienia", przewiduje wydatki na poziomie 1 biliona euro. Środki te zostaną przeznaczone na zmiany w gospodarce i energetyce w celu zmniejszenia emisji i obniżenia poziomu zanieczyszczenia środowiska do 2050 roku. Europejska Komisja - najwyższy organ wykonawczy UE - chce dołączyć Ukrainę do tego programu. Najważniejsze teraz dla nas to odeprzeć rosyjskiego agresora. Wtedy będziemy mogli zagoić rany zadane tą wojną.
Alexander Katsuba - ukraiński przedsiębiorca, ekspert w dziedzinie energetyki, właściciel firmy Alpha Gas