Co zrobić gdy dziecko kłamie?

Kłamstwo jest naturalną częścią procesu rozwoju. Dzieci między 2. a 4. rokiem życia mogą kłamać, ponieważ dopiero uczą się rozróżniać rzeczywistość od fantazji. W wieku szkolnym natomiast, kłamstwa mogą wynikać z presji społecznej lub z chęci uniknięcia negatywnych konsekwencji swoich działań. Dzieci mogą używać tej strategii w związku z: 

• potrzebą ochrony (przed karą, gniewem rodziców, wstydem) 
• potrzebą przynależności i akceptacji (presja otoczenia, chęć zyskania uznania w grupie rówieśników) 
• potrzebą dostrzeżenia i zainteresowania (na przykład udawany ból, żeby zwrócić uwagę rodziców) 
• potrzebą uznania (zmyślone sukcesy i historie, żeby spełnić oczekiwania) 
• potrzebą zabawy i kreatywności (wymyślane historie i sytuacje) 

Sposoby na pozbycie się kłamstw

Dzieci kłamią z różnych powodów, a zrozumienie tych przyczyn jest kluczem do skutecznej reakcji. 

- Kłamstwo u dziecka nie zawsze wynika ze złej woli.- tłumaczy pedagog Beata Rączka, ekspertka platformy #MAMYNATORADĘ, prowadzonej przez fundację Ogólnopolski Operator Oświaty. – Ważne jest, aby rodzice podchodzili do tego tematu z empatią, a nie wyłącznie surowością, co może pogłębiać problem. Jeżeli przyczyną kłamstwa jest strach, warto jest skupić większą uwagę na zwiększeniu potrzeby bezpieczeństwa u dziecka. 

Tworzenie atmosfery zaufania jest bardzo ważne. Dziecko musi wiedzieć, że może mówić prawdę, nawet jeśli popełniło błąd, a rodzice są gotowi pomóc mu zrozumieć konsekwencje swojego postępowania. Zamiast nadmiernych kar, lepiej wprowadzać tak zwane konsekwencje naturalne – sytuacje, w których dziecko samo zrozumie, że jego zachowanie miało konkretne efekty. Nagradzanie szczerości dziecka, zarówno w prostych sytuacjach, jak i tych trudniejszych, wzmacnia pozytywne postawy. 

- Chodzi o to, żeby pokazać dziecku, że błędy można naprawić. Zdarzają się one każdemu i nie powinny być powodem do wstydu.- dodaje Beata Rączka.- Prawdziwą sztuką i powodem do dumy jest naprawienie skutków, a nie unikanie ich i chowanie się za kłamstwem. Jeśli my, rodzice, będziemy wspierać i wzmacniać w dziecku takie właśnie postawy, efekty będą najlepsze.

Spokój w rozmowie z dzieckiem

Ważne jest również, aby unikać przesadnych reakcji emocjonalnych. Jeśli dziecko widzi, że jego kłamstwo wywołuje gwałtowną reakcję, może to prowadzić do dalszych prób manipulacji lub ukrywania prawdy. Zamiast tego warto zachować spokój i skupić się na wyjaśnieniu sytuacji, aby pomóc dziecku rozwijać odpowiednie nawyki i zrozumienie dla znaczenia uczciwości.Podejście oparte na rozmowie, wzajemnym zrozumieniu i cierpliwości buduje zaufanie między dzieckiem a rodzicem, co jest fundamentem zdrowych relacji rodzinnych.

- Wzajemne słuchanie i rozumienie się z dzieckiem to najlepsza metoda do budowania dobrych relacji – podsumowuje ekspertka fundacji Ogólnopolski Operator Oświaty. - Kształtuje takie postawy, które rodzicom będą przynosić dumę, a dzieciom będą procentować przez całe życie.

Jak odejść od złych praktyk? Naprawmy to razem

Czy można naprawić sytuację, jeśli dotąd reagowaliśmy niewłaściwie na kłamstwa dziecka? Nigdy nie jest za późno, aby zmienić podejście i obrać właściwą drogę. Ważne, aby zrozumieć, że zmiana ta może wymagać czasu i cierpliwości. 

Dlatego rodzice powinni wykazać się konsekwencją, spokojem oraz gotowością na trudności, które mogą pojawić się w procesie odbudowy zaufania. Przełamanie starych wzorców zachowań będzie wyzwaniem, ale dzięki cierpliwej pracy i otwartości na rozmowę, można naprawić relację z dzieckiem i nauczyć go wartości szczerości. W ten sposób nie tylko zmniejszymy jego skłonność do kłamania, ale również wzmocnimy więź opartą na wzajemnym szacunku i zaufaniu. 

Podpowiedzi dla rodziców:

• Twórz atmosferę zaufania: Zamiast karać dziecko za mówienie prawdy, stwórz przestrzeń, w której czuje się bezpieczne, aby być szczere.
• Dawaj dobry przykład: Dzieci uczą się głównie przez naśladowanie, dlatego staraj się być wzorem uczciwości w codziennych sytuacjach. 
• Wzmacniaj pozytywne zachowania: Nagradzaj dziecko za szczerość i podkreślaj, jak ważne jest bycie uczciwym. 

* * *

Porada jest częścią projektu społecznego #MAMYNATORADĘ, którego celem jest wspieranie rodziców w dbaniu o prawidłowy rozwój dzieci. Bezpłatne poradniki dla rodziców opracowują doświadczeni pedagodzy, psycholodzy dziecięcy i logopedzi z praktyką w szkołach i przedszkolach: https://operator.edu.pl/pl/poradnia

Projekt prowadzi fundacja edukacyjna Ogólnopolski Operator Oświaty. Finansowany jest z dobrowolnych datków i darowizn oraz odpisów 1,5% podatku PIT (KRS 00000 44866).

* * *

Fundacja Ogólnopolski Operator Oświaty od 2001 roku prowadzi działalność edukacyjną, społeczną oraz wspiera samorządy w realizacji zadań i projektów oświatowych. Fundacja jest organizacją pożytku publicznego. Prowadzi bezpłatne przedszkola i szkoły w całej Polsce, w których uczy się 9000 dzieci i młodzieży. Fundacja OOO realizuje również ogólnopolskie projekty edukacyjne, społeczne i rozwojowe: #MAMYNATORADĘ. Poradniki dla rodziców • Dbamy o #EMOOOCJE. Opieka psychologiczna w szkołach i przedszkolach • #LabOOOratorium. Twórz z nami innowacje.