Biskup-reformator z Ziemi Gostynińskiej

Paweł Giżycki z rodu Gozdawów urodził się prawdopodobnie w końcu XIV w. Sylwetkę jednego z najznamienitszych duchownych wywodzących się z Ziemi Gostynińskiej przybliża Kazimierz Pacuski w książce „Możnowładztwo i rycerstwo Ziemi Gostynińskiej XIV i XV wieku”.

Paweł z Giżyc studiował w czeskiej Pradze, uzyskując w 1419 roku tytuł bakałarza sztuk. Zwrócił uwagę na stosunki czesko-niemieckie i rozwój husytyzmu. Poznawał również języki obce, co okazało się przydatne w jego dalszej karierze. Kiedy ukończył studia, podjął pracę w kancelarii króla Władysława Jagiełły. Możliwe to było dzięki wstawiennictwu księżnej Aleksandry. Ochmistrzem jej dworu był ojciec Pawła – Więcław z Giżyc.

Około 1423 roku Paweł Giżycki został plebanem w wielkopolskim miasteczku Stawiszynie.

Dochodową plebanię otrzymał dzięki królowi. Rok później został również pisarzem ziemskim krakowskim, co poważnie podwyższyło jego dochody. Na prośbę króla 25 kwietnia 1424 roku Paweł Giżycki otrzymał papieską prowizję na kanonie w Krakowie i w Płocku. Niecałe osiem miesięcy później otrzymał też prowizję papieską na scholasterię krakowską. W 1433 r. Paweł Giżycki został królewskim sekretarzem. W stolicy nawiązał wiele cennych kontaktów, wśród których na pierwszy plan wysuwa się znajomość z biskupem krakowskim Zbigniewem Oleśnickim, czołowym i bardzo wpływowym doradcą króla.

Gdy został scholastykiem krakowskim, sprawował nadzór nad szkołą katedralną i kształceniem duchownych diecezji krakowskiej. Starał się o scholasterię w kapitule płockiej, jednak bezskutecznie. Był jednak kanonikiem w najważniejszych kapitułach: w Gnieźnie, Poznaniu i Płocku, dzięki czemu zyskał dodatkowe dochody i orientację w bieżących sprawach i potrzebach polskiego Kościoła. Gdy zmarł biskup Stanisław Pawłowski, 28 maja 1439 roku kapituła płocka wybrała na biskupa płockiego Pawła Giżyckiego, który przyjął sakrę biskupią 27 grudnia 1439 r.

Paweł z Giżyc urząd biskupi pełnił aż do 1463 roku, zapisując się w historii diecezji płockiej jako reorganizator kościelnych struktur, fundator archidiakonatu pułtuskiego dla wschodniej części diecezji, intensywnie zasiedlanej od półwiecza. Ufundował kolegiatę pułtuską, przy której w 1449 r. założył kapitułę, czyniąc z najważniejszego ośrodka dóbr biskupich drugie centrum diecezji (często w nim przebywał). Rozwinął szkolnictwo parafialne. Dzięki jego staraniom, szkoły kolegiackie w Płocku i Pułtusku przygotowywały młodzież rycerską i utalentowanych plebejuszy z Mazowsza do różnych zawodów, które wymagały znajomości pisma i formułowania słowa pisanego. Absolwenci obu szkół mogli również podejmować studia uniwersyteckie w Krakowie.

Po przedwczesnej śmierci Bolesława IV i Włodzisława I Paweł Giżycki uczestniczył w rządach regencyjnych sprawowanych w obu dzielnicach Mazowsza w imieniu małoletnich książąt. Do końca swoich dni bronił idei autonomii Mazowsza i przeciwstawiał się inkorporacji ziem książęcego Mazowsza do Korony. Zmarł 28 stycznia 1463 roku.

Za tydzień o tym, jak Ziemią Gostynińską rządziła księżna Małgorzata.