Budowa zamku w Gostyninie

Badacze historii Północnego Mazowsza nie mają wątpliwości, że murowany zamek w Gostyninie powstał w XIV wieku. Zastąpił on drewniano-ziemny gród, który pobudowany został na wzgórzu usypanym za czasów panowania Konrada I Mazowieckiego. Nie ma żadnych wątpliwości, że budowa zamku poprzedziła lokację miasta. Wiadomo także, że wzniesiona w XIV wieku budowla zdecydowanie podniosła walory obronne Gostynina, dostosowując go do pełnienia funkcji ośrodka książęcej władzy i administracji, a także zbiornicy książęcych dochodów pochodzących z Ziemi Gostynińskiej.

Z pracy zbiorowej „Dzieje Gostynina i Ziemi Gostynińskiej” dowiadujemy się, że budowa zamku w Gostyninie mogła rozpocząć się z inicjatywy Siemowita II, księcia warszawskiego, rawskiego i wiskiego. Jego dochody oparte były na: bartnictwie, targach, karczmach, młynach, komorach celnych, opłatach sądowych, podatkach i innych źródłach. Mazowsze często najeżdżane było przez rozmaitych wrogów, konieczne więc stało się zapewnienie mu właściwej obrony. Stąd decyzja o budowie zamków w Rawie, Sochaczewie oraz Gostyninie.

Właściwym budowniczym gostynińskiego zamku był jednak Siemowit III. W pierwszej fazie jego rządów jedynym znaczącym punktem obronnym Mazowsza Północno-Zachodniego pozostawał Płock. Około 1370 roku książę podjął więc decyzję o umocnieniu łączności dobrze ufortyfikowanego Mazowsza Płockiego z częścią dzielnicy leżącą na lewym brzegu Wisły. W 1382 roku zamek w Gostyninie określony został jako Novum Castrum czyli nowy gród.

Piotr Lasek w swoim referacie „Zamki domeny książęcej na Mazowszu na przełomie średniowiecza i epoki nowożytnej” podkreślał, że inicjatorem budowy gostynińskiego zamku był Siemowit III, marginalizując zupełnie rolę jego poprzednika.

Zamek wzniesiony został na wzgórzu, w terenie zalewowym o dobrych warunkach obronnych. Wjazd prowadził przez groblę od północnego wschodu. Budowla miała kwadratową wieżę ustawioną od najbardziej zagrożonej strony, budynki mieszkalne i gospodarcze, stajnie oraz magazyny. Stale na zamku przebywali: pisarz, klucznik, kucharz oraz wrotny. Obowiązek obrony i codziennej posługi spoczywał na mieszkańcach książęcej wsi Rataje. Do budowy zamku powołani zostali mieszkańcy osad książęcych Ziemi Gostynińskiej, a także z osad kościelnych i rycerskich, m.in. z Bab, Leśniewic, Pomorzan, Rdułtowa, Sałek i Wieszczyc.

Za tydzień – o początkach lokacji Gostynina i przywileju dla kościoła św. Jakuba.