Wiejskie sądy Ziemi Gostynińskiej

W XVI wieku na całym Mazowszu, również we wsiach Ziemi Gostynińskiej, niezwykle popularna stała się instytucja sądu wiejskiego. Składały się one głównie z dziedzicznych wójtów i ławników. W 1564 roku składające się z sześciu włók miary chełmińskiej wójtostwo w Czermnie należało do Jana Tokarskiego. Był on szlachcicem, który rozporządzał starym przywilejem, który zobowiązywał go jedynie do służby wojskowej. Jego dobra przeszły z czasem w ręce Stanisława Mińskiego, który w 1600 roku zapisany został w księdze sądowej jako posiadacz wsi. Kolejnym właścicielem Czermna został Piotr Małachowski, odnotowany w sądowej księdze z roku 1618. 

W 1600 roku posiadaczem wójtostwa był Jan Targoński, którego w różnych sądowych zapiskach określano jako dzierżawcę wójtostwa, wójta lub dziedzicznego wójta czermińskiego. Stanowisko swoje Jan Targoński dzierżył aż do swej bezpotomnej śmierci.

W 1614 jako wójt odnotowany został Jan Małachowski, a cztery lata później – Piotr Małachowski, który był dzierżawcą dóbr Czermna i Osmolina. Można więc przypuszczać, że w owym czasie wójtostwo połączone zostało z całością dzierżawy.

W sądowych rozprawach – szczególnie w ich wstępnej części – sporadycznie zaczynają pojawiać się również inni przedstawiciele szlachty lub duchowieństwa. W księdze sądowej pojawiał się zawsze pełen skład Urzędu Zupełnego Czermińskiego składający się z 4-7 ławników. Do 1616 roku przewodniczącym ławy był tytułowany burmistrzem Piotr Gotard określany jako pracowity.

Po 1616 roku znaczącą personą ławy był pisarz Adam nazywany lantwójtem, a od 1623 roku podwójci Jan.

Sądy wielkie zajmowały się nieruchomościami, umowami przedślubnymi, pożyczkami i ich spłacaniem, podziałami mienia. Działalność sądu wiejskiego w Czermnie dowodzi, że była to instytucja występująca na terenie Ziemi Gostynińskiej. Zdarzało się, że na posiedzeniach nie byli obecni wójt, lantwójt, duchowieństwo i szlachta.

Za tydzień o kryzysie na przełomie XVI i XVII wieku.