Pogranicze w ogniu

W wiekach średnich Ziemia Gostynińska położona była na obszarze graniczącym z Kujawami i z Ziemią Łęczycką, stanowiąc militarne przedpole Płocka, ówczesnej stolicy Mazowsza.

Bolesław III Krzywousty, który miał kilku synów, nie chciał, by walczyli oni między sobą o władzę w kraju. Na mocy ustawy sukcesyjnej Księstwo Polskie zostało podzielone na dzielnice. W 1138 roku, po śmierci Bolesława III, jego najstarszy syn Władysław II Wygnaniec zaczął sprawować władzę w dzielnicy senioralnej, w skład której wchodziły ziemie: krakowska, sandomierska, kaliska i łęczycko-sieradzka oraz Pomorze Gdańskie. Mazowsze przypadło Bolesławowi Kędzierzawemu, zachodnia Wielkopolska Mieszkowi III Staremu, a Ziemię Sandomierską wydzielono Henrykowi Sandomierskiemu. Kolejnymi władcami Mazowsza byli: Leszek, Kazimierz Sprawiedliwy i Konrad Mazowiecki.

Każdy z władców miał własne ambicje i dążył do poszerzenia należącego mu terytorium. Każdy też musiał bronić się przed atakami władców innych ziem. Wynikało to nie tylko z ambicji poszczególnych książąt. Sławomir Koper w swojej książce „Piastowie. Wędrówki po Polsce pierwszej dynastii” celnie zauważa, że łupy zdobywane podczas wypraw wojennych stanowiły znaczącą część dochodów każdego władcy. W XII-XIII wieku w książęcej drużynie przeważała piechota dzieląca się na tarczowników wyposażonych we włócznie, oszczepy, topory i tarcze oraz łuczników posługujących się bronią z cisu lub jałowca. Niektórzy łucznicy mieli zwyczaj zatruwania strzał, co powiększało skuteczność ich działania.

Gdy władzę na Mazowszu sprawowali kolejno Bolesław IV, Leszek i Kazimierz Sprawiedliwy, Ziemia Gostynińska wielokrotnie była bądź miejscem bitew bądź drogą przemierzaną przez książęcych wojów. Sytuacja nieco uspokoiła się, gdy nowy władca Mazowsza Konrad I Mazowiecki do swojej dzielnicy włączył również Kujawy, a rządzący w Krakowie Leszek Biały przyłączył do swej dzielnicy również Ziemię Łęczycką. Ziemia Gostynińska straciła swoje znaczenie militarne, zyskała jednak na znaczeniu komunikacyjnym.